Giải phóng mặt bằng trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp: Cơ hội và thách thức

Trong bối cảnh hiện nay, công tác giải phóng mặt bằng đang trở thành một trong những vấn đề nóng bỏng, không chỉ đối với chính quyền mà còn đối với người dân. Việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp không chỉ mang lại nhiều thách thức mà còn mở ra những cơ hội mới để nâng cao hiệu quả quản lý đất đai. Để đạt được điều này, chính quyền cơ sở cần được trang bị đầy đủ quyền hạn và nguồn lực cần thiết.

Phường Lĩnh Nam (mới) đang tích cực hỗ trợ người dân trong việc giải quyết các thủ tục hành chính. Ảnh: Phong Thu

Phân cấp và tháo gỡ khó khăn trong quản lý đất đai

Nghị định số 151/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, đã quy định rõ ràng về thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực đất đai. Theo đó, các quyền liên quan đến thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường sẽ được giao cho cấp xã, phường. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội cho chính quyền cơ sở mà còn đặt ra nhiều thách thức trong việc thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, vốn đã rất phức tạp.

Tại huyện Ứng Hòa, nhiều dự án hạ tầng quan trọng đang được triển khai, như tuyến đường Mỹ Đình – Ba Sao – Bái Đính. Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện đang đảm nhận công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án này. Tuy nhiên, một trong những khó khăn lớn nhất là xác định nguồn gốc đất. Nếu không có hướng dẫn kịp thời trong quá trình phân cấp, việc lập và phê duyệt phương án bồi thường sẽ gặp nhiều trở ngại.

Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Ứng Hòa, Lê Thanh Tùng, cho biết việc phân quyền cho cấp xã giúp nắm bắt thực tế tốt hơn, nhưng cũng phát sinh nhiều vấn đề trong tổ chức thực hiện. Đối với các dự án có chủ đầu tư là doanh nghiệp, việc chuyển giao hợp đồng giải phóng mặt bằng từ cấp huyện xuống cấp xã cần có hướng dẫn cụ thể để không làm gián đoạn tiến độ dự án.

Tại huyện Thạch Thất, nơi có nhiều dự án trọng điểm như Khu công nghệ cao Hòa Lạc, công tác giải phóng mặt bằng cũng đang được triển khai mạnh mẽ. Tuy nhiên, Bí thư Đảng ủy xã Thạch Hòa, Nguyễn Văn Ngư, cho biết tiến độ các dự án đang bị chậm lại do tâm lý chờ đợi các giải pháp tháo gỡ khó khăn trong thực thi Luật Đất đai 2024.

Chủ tịch UBND huyện Thạch Thất, Nguyễn Mạnh Hồng, nhấn mạnh rằng khi chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp, nhiều dự án có phạm vi liên xã cần có cơ chế phối hợp rõ ràng và hỗ trợ về nhân lực để đảm bảo tiến độ thực hiện.

Phân loại vướng mắc để tìm giải pháp hiệu quả

Không chỉ riêng Thạch Thất và Ứng Hòa, nhiều quận, huyện khác như Hà Đông, Ba Vì, Mê Linh cũng đang gặp khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án trọng điểm.

Giám đốc Trung tâm Phát triển quỹ đất huyện Ba Vì, Phùng Hữu Lộc, cho biết việc phân quyền cho cấp xã giúp gần gũi hơn với thực tế, nhưng việc chuyển tiếp hồ sơ từ cấp huyện sang cấp xã sẽ gặp độ trễ nhất định, đặc biệt với các dự án khởi động trước ngày 1-7. Nếu không có hướng dẫn thống nhất, sẽ dễ phát sinh điểm nghẽn trong quá trình thực hiện.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, Nguyễn Anh Quân, cho rằng giải phóng mặt bằng là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành. Đây là giai đoạn chuyển tiếp, vừa là thách thức vừa là cơ hội để phát huy vai trò của chính quyền cơ sở trong quản lý đất đai.

Thực hiện chỉ đạo của UBND thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với các quận, huyện để rà soát tình hình giải phóng mặt bằng cho các dự án đầu tư công. Năm 2025, thành phố sẽ triển khai hàng trăm dự án, trong đó có nhiều dự án sử dụng vốn trung ương và vốn ODA. Sở cũng đã thành lập các tổ công tác để hỗ trợ địa phương trong việc tháo gỡ khó khăn và hướng dẫn lập phương án bồi thường ngay từ khi dự án được phê duyệt.

Tuy nhiên, công tác giải phóng mặt bằng vẫn còn nhiều vướng mắc, như sự chênh lệch quyền lợi giữa các hộ dân và sự phối hợp giữa các sở, ngành trong thẩm định chính sách hỗ trợ. Để giải quyết vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Anh Quân kiến nghị cần phân loại các vướng mắc theo từng nhóm để có giải pháp phù hợp. Đồng thời, cần hoàn thiện dữ liệu đất đai và nâng cao năng lực cán bộ cơ sở để thực hiện hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng theo mô hình chính quyền hai cấp.