Khôi phục sông Tô Lịch: Hà Nội nỗ lực cải tạo và quyết tâm hoàn thành đúng thời hạn

Đập dâng tại khu vực Thanh Liệt đã hoàn thành 95% khối lượng thi công. Ảnh: Internet

Hơn nửa năm sau khi nhận được chỉ đạo mạnh mẽ từ chính quyền thành phố, các dự án cải tạo sông Tô Lịch đang được triển khai với tốc độ nhanh chóng, mang lại hy vọng cho một dòng sông sẽ được hồi sinh thực sự…

Cải tạo từ gốc, chuẩn bị bổ cập nước từ tháng 8

Tính đến đầu tháng 7 năm 2025, công tác cải tạo sông Tô Lịch đã ghi nhận nhiều bước tiến quan trọng. Đầu tiên là việc nạo vét lòng sông – một nhiệm vụ cấp bách nhằm khơi thông dòng chảy và giảm tình trạng bồi lắng. Đoạn từ Hoàng Quốc Việt đến cầu Khương Đình (dài 7km) đã hoàn tất nạo vét khoảng 49.914m³ bùn. Đoạn từ cầu Khương Đình đến chùa Long Quang đang tiếp tục nạo vét tại 58 vị trí trọng điểm, đến nay đã hoàn thành gần 60% khối lượng (6.800/11.800m³), dự kiến sẽ hoàn tất trong tháng 8.

Song song với đó, việc thu gom nước thải – yếu tố quyết định đến chất lượng nước – đang được thực hiện một cách quyết liệt. Hiện đã có 19/63 cửa xả được kết nối vào hệ thống xử lý, 5 cửa đang trong quá trình thi công, và 37 cửa còn lại dự kiến sẽ hoàn thành trong tháng 7. Các cửa xả chưa nằm trong dự án Yên Xá cũng đã được đề xuất cho một dự án riêng.

Hệ thống đập dâng và cống điều tiết để duy trì mực nước cũng đang được các đơn vị thi công gấp rút hoàn thành. Theo thông tin từ Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp thành phố, đập dâng đầu tiên tại khu vực Thanh Liệt đã đạt 95% khối lượng thi công và sẽ được đưa vào vận hành vào cuối tháng 8. Hai đập còn lại tại cầu Cót và cầu Dậu cũng đang được hoàn thiện mặt bằng, dự kiến sẽ khởi công trong quý III.

Nạo vét bùn thải trên sông Tô Lịch là một trong những công việc trọng tâm được đơn vị thi công đẩy mạnh trong thời gian qua. Ảnh: Internet

Để duy trì dòng chảy ổn định, thành phố Hà Nội đang triển khai hai phương án bổ cập nước song song. Trước mắt, nước sẽ được bổ cập từ hồ Tây qua mương TE3 vào đầu nguồn sông Tô Lịch, kết hợp với nguồn nước đã xử lý từ Nhà máy Yên Xá. Phương án này có chi phí vận hành thấp, nhưng chủ yếu chỉ giúp duy trì mực nước, chưa tạo ra dòng chảy tự nhiên liên tục.

Về lâu dài, thành phố Hà Nội đã xác định sẽ bổ cập nước sạch từ sông Hồng. Dự án này có tổng mức đầu tư khoảng 1.025 tỷ đồng, bao gồm trạm bơm, trạm biến áp và đường ống dài hơn 5km dẫn nước từ khu vực gầm cầu Nhật Tân đến đầu nguồn Tô Lịch. Dự kiến mỗi tháng sẽ bổ cập từ 15 đến 30 ngày tùy theo mùa, với lưu lượng dao động từ 1,2 đến 3,6m³/s.

Thành phố cũng đang xem xét phương án sử dụng nguồn nước xả của Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá để bơm ngược lên đầu nguồn, tạo dòng chảy tự nhiên. Tuy nhiên, phương án này gặp nhiều khó khăn do đường ống bổ cập dài tới 12km, chi phí đầu tư trên 2.000 tỷ đồng, và có thể gây xung đột với tuyến ống thoát nước hiện có.

Tạo dựng không gian sống mới cho Thủ đô

Khôi phục dòng chảy là điều kiện cần thiết, nhưng để dòng sông thực sự sống lại, cảnh quan và không gian ven sông cũng cần được cải tạo. Trên toàn tuyến, hàng chục nghìn mét vuông cây xanh, thảm cỏ và hàng rào đã được chăm sóc và thay thế.

Tính đến tháng 6, hơn 33.000m² cây xanh và thảm cỏ đã được trồng dặm, trong đó đoạn đường Láng từ Cầu Giấy đến Ngã Tư Sở đã đạt 100% khối lượng cần khắc phục. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều điểm tồn tại như cây chết, cỏ dại, gạch đá ngổn ngang, và tình trạng người dân đổ phế thải làm ảnh hưởng đến mỹ quan.

Riêng 9 khu vực ven bờ sông Tô Lịch – nơi đã bàn giao cho Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp thành phố – đang bị bỏ ngỏ trong công tác duy trì cây xanh. Cây chết không được thay thế, cỏ dại mọc um tùm, thậm chí có nơi rác thải xây dựng chưa được thu dọn. Đây là điểm nghẽn cần sớm khắc phục để không phá vỡ nỗ lực tổng thể.

Sông Tô Lịch đang dần hồi sinh. Ảnh: Internet

Một tín hiệu tích cực là, song song với cải tạo kỹ thuật, thành phố đang xúc tiến thiết kế không gian hai bên bờ sông Tô Lịch theo hướng văn minh và hiện đại. Một tập đoàn đang phối hợp với các sở, ngành thành phố hoàn thiện phương án quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500, với hy vọng hình thành chuỗi công viên, lối đi bộ và không gian sinh hoạt cộng đồng ven sông.

Điểm nhấn sẽ là các đài quan sát, cầu bộ hành và tiểu cảnh nghệ thuật được tích hợp vào hạ tầng hiện có như đập dâng và hồ điều tiết, tạo nên hệ sinh thái đa lớp vừa phục vụ kỹ thuật, vừa mang giá trị cảnh quan và du lịch.

Từ một dòng sông từng bị coi là “mương nước thải khổng lồ giữa lòng Thủ đô”, sông Tô Lịch đang dần có cơ hội trở lại với giá trị vốn có – một dòng chảy mang ý nghĩa lịch sử, sinh thái và biểu tượng văn hóa của Hà Nội.

Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, để dòng sông Tô Lịch thực sự hồi sinh, các sở, ngành thành phố cần phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý, kiểm tra và giám sát liên tục, huy động tối đa các nguồn lực, không chỉ về tài chính mà còn là sự phối hợp giữa các cấp, ngành và người dân để cải tạo và giữ gìn môi trường, cảnh quan dòng sông.

“Một dòng sông sống lại không chỉ cần nước sạch, mà còn cần ý thức gìn giữ từ cộng đồng, sự hài hòa giữa kỹ thuật và văn hóa, sự thẩm mỹ trong quy hoạch và tính bền vững trong quản lý”, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội nhấn mạnh.

Bài học từ nhiều dự án cải tạo dòng sông trên thế giới cho thấy, thành công không đến từ những công trình lớn, mà từ tư duy tổng thể, nhất quán và sự kiên trì hành động. Hà Nội đang đi đúng hướng và không được phép chậm trễ…