Quản lý chính quyền địa phương hai cấp: Cơ hội phát triển mới cho Thủ đô

Việc quản lý chính quyền địa phương hai cấp không chỉ là một bước tiến trong việc phát triển Thủ đô Hà Nội mà còn là cơ hội để định hình một tương lai bền vững, hiện đại và nhân văn cho thành phố ngàn năm văn hiến này. Ảnh: Hải Long

Định hình lại địa giới – Tái cấu trúc không gian đô thị

Quá trình sắp xếp lại 526 xã, phường thành 126 đơn vị không chỉ đơn thuần là thay đổi trên giấy tờ, mà còn là một cuộc cách mạng trong việc tái cấu trúc không gian đô thị. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quy hoạch hiện tại mà còn tạo ra một bức tranh tổng thể về sự phát triển bền vững. Việc điều chỉnh này không chỉ dựa trên các yếu tố địa lý mà còn bao gồm các yếu tố pháp lý, kinh tế – xã hội, văn hóa và nguyện vọng của người dân. Mục tiêu là tạo ra một hệ thống quản lý hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển đô thị trong tương lai. Tư duy quy hoạch hiện đại thể hiện rõ rệt qua việc xác định ranh giới giữa các đơn vị hành chính dựa trên các tuyến giao thông chính, như đường Vành đai 3, tạo nên sự kết nối giữa các phường phía Đông và phía Tây.

Ranh giới hành chính không chỉ đơn thuần là một đường phân chia mà còn là một yếu tố quan trọng trong việc xác định không gian phát triển của từng phường. Điều này tạo ra một cơ hội cho chính quyền địa phương trong việc định hình lại bản sắc của từng khu vực. Ví dụ, phường Tây Hồ với hồ Tây nổi tiếng có thể trở thành trung tâm văn hóa mới, trong khi phường Hoàn Kiếm có thể phát triển thành một không gian sáng tạo, kết hợp giữa di sản văn hóa và hiện đại. Những tên gọi như Hồng Hà hay Lĩnh Nam không chỉ là địa danh mà còn mang trong mình những câu chuyện lịch sử và văn hóa, tạo nên một bức tranh đa dạng cho Thủ đô.

Thực tế cho thấy, nhiều đô thị lớn trên thế giới như London hay Paris đã thành công trong việc tái cấu trúc không gian đô thị thông qua việc tổ chức lại các đơn vị hành chính. Hà Nội cũng đang đứng trước cơ hội lớn để cập nhật hệ thống quy hoạch, điều chỉnh các lĩnh vực chuyên ngành, từ đó tạo ra một chiến lược tổng thể và đồng bộ. Đặc biệt, việc áp dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo sẽ là yếu tố then chốt trong việc quản lý và giám sát quy hoạch đô thị.

Giải quyết thủ tục hành chính cho người dân tại phường Dương Nội. Ảnh: Quang Thái

Thực thi quy hoạch từ cấp cơ sở

Trong nhiều năm qua, vai trò của các đơn vị hành chính cấp xã, phường thường bị xem nhẹ, chỉ được coi là nơi tiếp nhận các thủ tục hành chính cơ bản. Tuy nhiên, với sự thay đổi trong cách thức quản lý, phường sẽ trở thành đơn vị chủ chốt trong việc thực hiện quy hoạch đô thị. Từ tháng 7-2025, các phường sẽ không chỉ là nơi tiếp nhận mà còn là nơi phê duyệt và triển khai các nội dung quy hoạch trong phạm vi của mình. Điều này có nghĩa là các quyết định quan trọng về tổ chức không gian công cộng, kiểm soát xây dựng và phát triển hạ tầng sẽ được thực hiện từ cấp cơ sở, nơi gần gũi nhất với đời sống của người dân.

Việc trao quyền cho cấp cơ sở trong việc thực hiện quy hoạch đã trở thành một xu hướng toàn cầu. Tại Tokyo, các phường không chỉ quản lý hành chính mà còn chủ động duy trì hạ tầng xanh và tổ chức không gian công cộng. Tương tự, Seoul đã phát triển chiến lược “phường xanh” với cơ chế tài chính riêng biệt, khuyến khích sự chủ động từ cơ sở. Đối với Hà Nội, sự thay đổi này không chỉ là một yêu cầu mà còn là một cơ hội để tích hợp quy hoạch và hành chính thành một thể thống nhất, từ đó tạo ra một đô thị vận hành hiệu quả và thực tế hơn.

Quy hoạch Hà Nội trong giai đoạn tới đang hướng tới một mô hình đa trung tâm, sinh thái và thông minh, đồng thời tôn trọng di sản văn hóa. Những mục tiêu này sẽ không thể đạt được nếu thiếu sự đồng hành và sáng kiến từ cấp phường. Thành công của không gian đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm là một minh chứng cho sự hiệu quả của các sáng kiến từ cấp cơ sở. Việc phát triển không gian xanh ở khu vực bãi sông Hồng có thể bắt đầu từ những ý tưởng nhỏ như vườn hoa hay không gian nghệ thuật do cộng đồng thực hiện. Nếu không có sự chủ động từ cấp phường, mọi quy hoạch có thể trở thành những kế hoạch chỉ tồn tại trên giấy tờ.

Trong bối cảnh quy hoạch Hà Nội, mỗi phường cần trở thành một “hạt nhân sáng tạo”, nơi có không gian công cộng mở và sinh hoạt cộng đồng mang đậm dấu ấn riêng. Từ các phường trung tâm như Hoàn Kiếm, Tây Hồ đến các phường mới như Từ Liêm, tất cả đều cần có chiến lược văn hóa riêng biệt, gắn liền với định hướng quy hoạch và nhịp sống của người dân. Hà Nội hoàn toàn có thể xây dựng một hệ thống “phường sáng tạo”, nơi mà không gian văn hóa được lồng ghép vào quy hoạch, từ quảng trường nhỏ đến hệ thống chợ truyền thống, tạo nên một bức tranh đa dạng và phong phú cho Thủ đô trong tương lai.